واسطه جلیواسطه غیر قابل تفکیک از ذی الواسطه در نظر عرف، به دلیل شدت ارتباط بین آن دو را واسطه جلیّ گویند. ۱ - تعریفواسطه جلی، واسطه‌ای است که به علت رابطه تنگاتنگی که با ذی الواسطه دارد، تفکیک آن دو در نظر عرف، ممکن نیست و دو چیز به شمار نمی‌رود؛ به عبارت دیگر، به قدری میان واسطه و ذی الواسطه ارتباط نزدیک برقرار است که عرف می‌گوید همان طور که در عالم تکوین و واقع نمی‌توان واسطه و ذی الواسطه را از هم جدا کرد، در عالم تعبد و تنزیل هم جدایی میان آن دو امکان ندارد، خواه منشأ ارتباط آن دو، لازم و ملزوم بودن باشد یا چیز دیگر؛ یعنی شدت اتصال به حدی است که عرف نمی‌خواهد آن دو حتی در مقام تعبد و تشریع، از هم جدا شوند. در این جا عرف می‌گوید تعبد به موضوع، تعبد به لازم و ملازمش هم می‌باشد؛ یعنی شدت ربط میان آن‌ها باعث می‌شود اثر واسطه، اثر ذی الواسطه شمرده شود. ۲ - حجیت اصل مثبت در واسطه جلیاز مواردی که اصل مثبت، حجت شمرده شده، در جایی است که واسطه، جلیّ باشد؛ برای مثال، اگر در «یوم الشک» عدم دخول ماه شوال استصحاب شود، لازمه عقلی آن این است که فردای آن روز، عید محسوب گردد، و اتصاف فردای یوم الشک به «عید» از لوازم عقلی عدم دخول ماه شوال است، و عرف به دلیل روشن و آشکار بودن این واسطه، آن را به حساب نمی‌آورد. از این رو علمای اصول اصل مثبت را در این جا حجت می‌دانند. [۲]
ذهنی تهرانی، محمد جواد، تحریر الفصول، ج ۵، ص ۹۹۵.
[۳]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج ۵، ص ۴۴۹-۴۴۸.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۸۷۸، برگرفته از مقاله «واسطه جلیّ». رده‌های این صفحه : واسطه
|